ΚΥΠΡΟΣ - ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ

Αύριο κλείνουν 50 χρόνια από την Τουρκική εισβολή στην Κύπρο. 20 Ιουλίου του 1974 ημέρα Σάββατο.

Η εισβολή ξεκίνησε με απόβαση τουρκικών πολεμικών πλοίων σε απόμακρη παραλία στο βόρειο μέρος του νησιού περί τα 8 χιλιόμετρα δυτικά της Κερύνειας (στην Εικόνα πιο κάτω φαίνεται η στιγμή της απόβασης από φωτογραφικό υλικό εποχής του BBC). Η συγκεκριμένη περιοχή είναι γνωστή ως «πέντε μίλι» (5 μίλια από την Κερύνεια) και κείται ακριβώς απέναντι από τα τουρκικά παράλια. Ταυτόχρονα, τουρκικά αεροπλάνα διέσχιζαν τον Κυπριακό ουρανό πότε ρίχνοντας βόμβες και πότε ρίχνοντας αλεξιπτωτιστές (τούρκους κομάντος σε επιλεγμένους τουρκοκυπριακούς θύλακες) για ενίσχυση και της εκ των έσω χερσαίας τουρκικής επίθεσης.

Αν και προδομένες, εμφανώς παροπλισμένες, οι μονάδες της Εθνικής Φρουράς αντιστέκονταν με ηρωισμό και αυταπάρνηση. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες επιζησάντων στρατιωτών (αποκαλύψεις που προέρχονται από τη δημοσιοποίηση του “Φακέλου της Κύπρου”) τις πρώτες και πιο κρίσιμες για την εξέλιξη του πολέμου ώρες της απόβασης στο πέντε-μίλι, επικεφαλής ελληνόφωνοι χουντικοί αξιωματικοί διέταζαν τους στρατιώτες τους να μη πυροβολούν γιατί πρόκειται για (νατοϊκή) άσκηση! Αντί του «αντισταθείτε παντοιοτρόπως στον εχθρό» οι αθεόφοβοι συνέχιζαν να εφαρμόζουν το σχέδιο και τις εντολές των Αμερικανών πατρώνων πάντα με την ανοχή της «εγγυήτριας» δύναμης Μ. Βρετανίας. Δυστυχώς, η Χούντα με την άνοδο της στην εξουσία, φρόντισε να αφήσει την Κύπρο «ανοχύρωτη πολιτεία», αποσύροντας το 1967 την Ελληνική μεραρχία (περίπου 10.000 άνδρες) από το νησί. Φρόντισε επίσης να ανακαλέσει στην Ελλάδα μεγάλο αριθμό δημοκρατικών και καταξιωμένων αξιωματικών και να τους αντικαταστήσει με ανθρώπους του καθεστώτος.

Η συνέχεια γνωστή, μέσα σε 3 μέρες καταλήφθηκε το 3% του βόρειου τμήματος της Κύπρου (επιχείρηση «Αττίλας 1») που περιλάμβανε την Κερύνεια και γειτονικά περίχωρα. Στις 23 Ιουλίου κηρύχθηκε εκεχειρία, ενώ ταυτόχρονα η Χούντα στην Αθήνα κατέρρεε, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την επαναφορά της Δημοκρατίας στην Ελλάδα μετά από επταετή δικτατορία.

Τις επόμενες μέρες ακολούθησαν δύο γύροι συνομιλιών στη Γενεύη μεταξύ θύτη, θύματος και άλλων εμπλεκομένων μερών (Ελλάδα, Μ. Βρετανία) στις οποίες η Τουρκία ζήτησε: (1) Κατάργηση του ενιαίου κράτους και μετατροπή του σε καθεστώς ομοσπονδίας. (2) Ανταλλαγή πληθυσμών. Να χωριστούν δηλαδή οι δύο κοινότητες γεωγραφικά: Η Τουρκική στο βορρά, η Ελληνική στο νότο. (3) Το 34% των εδαφών της Κύπρου να ελέγχεται από τους Τουρκοκυπρίους.
Πολύ σύντομα, 14 Αυγούστου, οι συνομιλίες οδηγήθηκαν σε ναυάγιο. Μια ώρα μετά την διακοπή των συνομιλιών, η Τουρκία ξεκίνησε δεύτερη επιχείρηση («Αττίλας ΙΙ»), κατά την οποία κατέλαβε το έδαφος που έχει μέχρι και σήμερα. Τότε έπεσε και η Αμμόχωστος. Ανήμερα της Παναγίας στις 15 Αυγούστου 1974. Τα αίτια της πτώσης της Αμμοχώστου (η κατάληψη της οποίας δεν ήταν στους αρχικούς τουρκικούς σχεδιασμούς) αποτελούν μέχρι σήμερα πεδίο μελέτης και στοχασμού αφού αναδεικνύουν το μέγεθος της προδοσίας. Υλικό για την πτώση της πόλης μπορείτε να βρείτε εδώ («Φάκελος Κύπρου» Τόμος Α, 2018).

Οι τραγικές συνέπειες της εισβολής συνοψίζονται στους εξής αριθμούς:
1. Κατάληψη του 37% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας.
2. Τρεις (3) χιλιάδες νεκροί Ελληνοκύπριοι και Ελλαδίτες.
3. Χίλιοι εξακόσιοι δεκαεννέα (1619) αγνοούμενοι. Οι επίσημοι αριθμοί για νεκρούς και αγνοούμενους αναλύονται στην επίσημη ιστοσελίδα της Δημοκρατίας εδώ.
4. Στους αγνοούμενους περιλαμβάνονται 32 παιδιά ηλικίας μέχρι 18 ετών από τα οποία ταυτοποιήθηκαν τα 18. Το μικρότερο παιδί ήταν ηλικίας 6 μηνών και έχει σφαχθεί από τους Τούρκους εισβολείς..
5. Βίαιο ξερίζωμα και προσφυγοποίηση 120.000 Ελληνοκυπρίων από τις πατρογονικές τους εστίες.
6. Είκοσι χιλιάδες (20.000) εγκλωβισμένοι στα κατεχόμενα εδάφη.
7. Βιασμοί.
8. Αιχμαλωσίες.
9. Καταστροφή Ιερών Χριστιανικών ναών (από όλες σχεδόν τις κατεχόμενες εκκλησίες λεηλατήθηκαν τα πάντα, οι σταυροί, οι εικόνες, οι καμπάνες, ξύστηκαν και καταστράφηκαν ολοσχερώς οι τοιχογραφίες). Πολλοί ναοί μετατράπηκαν σε στάβλους.
10. Λεηλασία αρχαιολογικών θησαυρών.

Σήμερα, μισό αιώνα μετά, το πρόβλημα συνεχίζει να υφίσταται πιο έντονο παρά ποτέ επηρεάζοντας τη ζωή και την καθημερινότητα του Κυπριακού λαού. Οι πληγές είναι ανοικτές. Ο φόβος κατάληψης ολόκληρης της Κύπρου υπαρκτός. Άλλωστε η Τουρκία δεν κρύβεται, διακηρύσσει ξεδιάντροπα ότι στο νότιο μέρος της Κύπρου θα έπρεπε να εισβάλει (και όχι στο βόρειο) γιατί αυτό είναι πιο πλούσιο (βλ. κοιτάσματα φυσικού αερίου). Αλήθεια, πού είναι οι ευρωπαίοι σύμμαχοι; Πώς εκφράζεται η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη στην προκειμένη περίπτωση; Σε τι διαφέρει η εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία από την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο;

Οι μνήμες των νεκρών και των αγνοουμένων είναι ακόμα ζωντανές. Ο πόθος για επιστροφή άσβεστος. Τον περασμένο μήνα βρέθηκα στην κηδεία αγνοουμένου της εισβολής. Επί 50 χρόνια ο Ανδρέας (19 χρονών τότε) αγνοείτο. Στρατιώτης στο τάγμα που ανέλαβε να υπερασπιστεί αρχές του Αυγούστου τα ιστορικά χωριά Λάπηθο και Καραβά (κεφαλοχώρια της επαρχίας Κερύνειας). Η ταυτοποίηση των οστών του Ανδρέα έγινε πρόσφατα αφού εντοπίστηκε σε ομαδικό τάφο εκεί που έπεσε μαχόμενος, στους πρόποδες του Πενταδακτύλου. Ο πόνος και ο θρήνος μεγάλος. Στην κηδεία ο αδελφός του αγνοούμενου, στενός μου φίλος από τα φοιτητικά μας χρόνια στην Πάτρα, δεν άντεξε και κατέρρευσε την ώρα του συγκινητικού επικήδειου…

Αυτή είναι η άλλη εικόνα της μαρτυρικής Κύπρου. Η εικόνα που μιλά στις καρδιές όσων ΔΕΝ ΞΕΧΝΟΥΝ. Η εικόνα που ξεπερνά την όποια ευμάρεια προσφέρει η ευκαιριακή οικονομική ανάπτυξη λόγω κυρίως του τουρισμού. Είναι η οπτική που δεν χαίρεται με την κατασκευή ουρανοξυστών και πολυτελών μαρίνων στα παράλια της ελεύθερης Κύπρου από Σαουδάραβες και Ρώσους μεγιστάνες. Είναι η οπτική που δεν συμβιβάζεται με την λογική της (πάντα αγγλικής έμπνευσης) «όποιας, λύσης» (βλ. Σχέδιο Ανάν). Η οπτική αυτή θέλει τον ακαδημαϊκό δάσκαλο μπροστάρη στους αγώνες για ελευθερία και δικαίωση. Τα πανεπιστήμια (πρωτίστως τα Κυπριακά) έχουν χρέος έστω και τώρα να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στη διατήρηση της ταυτότητας του Κυπριακού Ελληνισμού, στη διαμόρφωση αγωνιστικού φρονήματος για απελευθέρωση, επιστροφή. Σπουδαία είναι τα πτυχία, τα μεταπτυχιακά, σπουδαιότερα όλων όμως η αυτογνωσία, η ιστορική γνώση, ο πατριωτισμός, η εθνική αξιοπρέπεια, «να ξέρεις από πού έρχεσαι και πού πηγαίνεις» όπως έλεγαν οι παππούδες μας.

Το 1974, τελέστηκε η μεγαλύτερη, μετά το 1922, καταστροφή που υπέστη ο Ελληνισμός. Για πρώτη φορά μετά από 3.000 χρόνια έπαυσε να αναπτύσσεται ελληνικός πολιτισμός στο βόρειο τμήμα της Κύπρου. Η Κερύνεια, η Αμμόχωστος, πόλεις με συνεχή την παρουσία του Ελληνισμού από την εποχή του Τρωικού Πολέμου, εάλω.

Εσείς, η νέα γενιά, το μέλλον του Ελληνισμού πρέπει να γνωρίζετε.

Ανδρέας Νεάρχου

Η απόβαση των Τούρκων στο "πέντε μίλι", περίπου 8 χιλιόμετρα έξω από την Κερύνεια.